Stress herkennen

Een hond die last heeft van stress zal stresssignalen laten zien. Soms zijn die heel duidelijk, andere signalen zijn subtiel. Het is belangrijk ze te herkennen, want te veel stress kan zorgen dat een hond gaat uitvallen of bijten. Als u weet waar u op moet letten, kunt u voorkomen dat situaties uit de hand lopen. Bovendien is stress ongezond voor de hond.

Stress signalen

Een aantal herkenbare signalen van stress zijn:

• Wegkijken
• Verstarren
• Hijgen
• Tongelen: hierbij steekt de hond zijn tong heel even uit, hij likt als het ware kort over zijn neus.
• Bek aflikken: de tong wordt langs de hele bek bewogen.
• Oogwit laten zien
• Kwijlen
• Trillen
• Piepen of janken
• Hoog blaffen
• Borstelen: het haar op de nek, rug en/of vlak voor de staart staat overeind.
• Gapen
• Pootje heffen : een voorpoot wordt opgetild, niet zoals bij het 'pootje geven' maar alsof de hond een stap wil nemen.
• Uitschudden
• Niezen
• Vooruit springen en weer terugdeinzen

Let op de context

Bij al deze signalen moet men natuurlijk wel letten op de situatie. Een hond die net wakker wordt en uit zijn mand komt, zal zich uitrekken of gapen zonder dat er sprake is van stress. Een hond die het warm heeft van de zon of die een eind gelopen heeft, zal hijgen. Een hond die net lekker heeft liggen rollen of heeft gezwommen, zal zich uitschudden, ook hier is geen sprake van stress.

Maar een hond die omhelsd wordt en dan wegkijkt, zijn tong kort uit zijn mond steekt of een pootje heft, heeft wél stress. Hij vindt het waarschijnlijk eng of onprettig dat hij wordt vastgehouden. Als men daarmee doorgaat zonder acht te slaan op zijn lichaamstaal, bestaat de kans dat hij zal grommen, happen of bijten.

Omgericht gedrag

Omgericht gedrag is ook een teken van stress. Het is gedrag dat gericht wordt op iets of iemand anders dan datgene wat het gedrag veroorzaakt.

Een voorbeeld is bijten in de riem. Een hond die aan de lijn zit en een andere hond tegenkomt die hij eigenlijk zou willen aanvallen, kan in de riem gaan bijten omdat hij nu eenmaal niet bij die andere hond kan komen. Het kan ook gebeuren dat een hond hierbij zijn baas bijt; hij raakt door het zien van de andere hond zo opgewonden en wil graag bijten, dat hij in het eerste het beste bijt dat er voor zijn bek komt. Als dat toevallig de arm van de baas, is, dan bestaat de kans dat hij daar in bijt. Vaak lijkt de hond hier zelf van te schrikken.

Oversprong gedrag

Oversprong gedrag is gedrag dat uit het niets lijkt te komen en niks te maken lijkt te hebben met de situatie. Vaak ontstaat het als een hond niet weet wat hij moet doen of niet kan kiezen tussen twee gedragingen. Het is dus ook een teken van stress.

Bijvoorbeeld: de baas roept de hond en de hond wil wel komen, maar er komt een andere hond aan en daar wil hij eigenlijk mee spelen. Die twee gaan niet samen. De hond begint dan ineens aan te gras te snuffelen, terwijl daar eigenlijk niks speciaals te ruiken valt. Of hij gaat ineens plassen, of zich krabben of eens even uitschudden. Dit is net zoiets als wanneer mensen zich onzeker voelen en dan aan hun haar gaan friemelen of hun bril rechtzetten (die niet scheef stond) of aan hun neus krabbelen (die niet jeukte).

Wat te doen bij stress signalen

Als u ziet dat uw eigen hond last heeft van stress, probeer dan of u hier iets aan kunt doen. U kunt de hond bijvoorbeeld uit de situatie halen door hem mee te nemen. Of u kunt uw eigen gedrag aanpassen of dat van mensen in uw omgeving. Ziet u bijvoorbeeld dat uw hond tongelt, terugdeinst, wegkijkt of een pootje heft als kinderen op straat hem willen aaien? Laat het aaien dan niet meer toe, want als de stress nog meer oploopt zou uw hond kunnen gaan happen. Ga eventueel wel met de hond trainen om hem er aan te wennen, maar doe dit onder begeleiding van een gedragstherapeut voor honden.

Komt u ergens een hond tegen en ziet u dat de hond stresssignalen vertoont als reactie op uw gedrag? Pas dan uw gedrag aan om te voorkomen dat de stress te hoog oploopt en de hond gaat bijten. Let ook goed op als uw kind een hond benadert. Vertoont de hond stresssignalen, laat uw kind dan rustig bij de hond weggaan.

Kalmerende signalen

Een aantal signalen en gedragingen kan door honden worden ingezet om zichzelf, een andere hond of een mens te kalmeren. We noemen dat 'kalmerende signalen', en ze komen deels overeen met stresssignalen. Ze kunnen met deze signalen laten zien dat ze niks kwaads in de zin hebben. Maar ook dat ze de ander te druk vinden, en zo proberen het gedrag van de ander te beïnvloeden.

Een aantal kalmerende signalen zijn:

• Wegkijken
• Met de ogen knipperen, ogen klein maken door de oogleden wat dicht te doen
• Tongelen / neus likken
• Kop omlaag brengen; op de grond snuffelen
• Zitten, liggen
• Lichaam wegdraaien of rug toekeren
• Spelhouding aannemen (spelboog: de hond zakt door de voorpoten, de achterhand steekt omhoog)
• Kwispelen
• "Bevriezen" (heel stil blijven staan)
• Langzaam bewegen
• Naderen in de boog (in plaats van recht op een ander af)
• Gapen
• Opsplitsen (tussen twee andere, drukke honden in gaan lopen om hen rustiger te laten worden, of bijvoorbeeld tussen twee mensen die elkaar begroeten)

Ook deze signalen zijn belangrijk om te herkennen, zodat u de hond beter begrijpt. U kunt ze zelf ook toepassen om een hond te kalmeren of te laten merken dat u geen slechte bedoelingen heeft.

Voorbeelden van kalmerende signalen

Een paar voorbeelden van het toepassen van kalmerende signalen en hoe belangrijk het is om deze te begrijpen:

Een eigenaar roept zijn hond naar zich toe met een boze stem. De hond komt heel langzaam naar de eigenaar toe, terwijl hij zijn kop naar de grond brengt en soms even snuffelt. De hond probeert daarmee een conflict te voorkomen en de baas te kalmeren. Als de baas dit niet begrijpt, zal hij misschien denken dat de hond expres langzaam loopt om hem te laten zien dat hij de baas niet interessant vindt. Daardoor zal de baas juist bozer worden, wat er vervolgens weer voor zorgt dat de hond misschien helemaal niet meer durft te komen!

Een eigenaar is boos op zijn hond en geeft hem een standje. De hond draait zijn kop weg om de eigenaar te kalmeren, hij zegt daarmee als het ware: 'toe, niet zo boos doen, ik wil geen ruzie!' Een eigenaar die dat begrijpt, zal ophouden met straffen, want het is hem duidelijk dat de hond het begrepen heeft. Een eigenaar die de kalmerende signalen niet kent, zou dit kunnen interpreteren als een gebrek aan interesse of een gebaar van minachting, omdat het in de westerse cultuur beleefd is om elkaar aan te kijken. In hondencultuur is dat echter helemaal niet beleefd en geeft het wegkijken juist aan dat je geen conflict wilt en de ander niet wilt uitdagen!

Zelf kalmerende signalen inzetten

Kalmerende signalen kunnen we zelf ook inzetten om een hond te kalmeren. Een goed voorbeeld is het wegkijken. Merkt u dat een hond u eng vindt? Kijk dan eens duidelijk de andere kant op en staar de hond niet aan. Zo laat u zien dat hij zich niet druk hoeft te maken.

Ook het opsplitsen kunnen we goed gebruiken. Gaat uw hond bij het uitlaten te keer tegen bijvoorbeeld fietsers? Ga zelf tussen de hond en de fietser in staan of lopen. U werpt zo als het ware een barricade op met uw lichaam en laat de hond weten dat u wilt dat hij niet zo druk doet.

Merkt u dat een hond kalmerende signalen naar u laat zien, dan weet u dat hij de situatie of uw gedrag niet zo prettig vindt. Pas uw gedrag aan om ervoor te zorgen dat de stress niet oploopt en voorkom daarmee dat de situatie uit de hand loopt.